Dla Społeczeństwa

Trochę mi ten wirus pokrzyżował plany naukowe… W okresie, kiedy nastała pandemia i zablokowano możliwości wyjazdów, miałem być na stażu w Edynburgu. Jestem wirusologiem molekularnym. To, co się dzieje teraz to jest chyba najlepszy moment, aby wykorzystać wiedzę, którą zdobywałem przez całe życie.  W czasach pandemii, kiedy mamy problem z chorobami wywołanymi przez wirusy, to wirusolodzy mają najwięcej do zdziałania.

Diagnostyką molekularną wirusów zajmuję się już od czasów doktoratu.  Sekwencjonowanie genomów wirusów to coś, co mnie bardzo interesuje od samego początku mojej kariery naukowej i tym się zajmuję na co dzień. Na początku był problem z pozyskaniem próbek od pacjentów, bo nie możemy w laboratorium w Uniwersytecie badać tego wirusa ze względu na wysoki poziom zabezpieczeń, które trzeba mieć. Zaangażowałem się więc w organizację laboratorium diagnostycznego w Szpitalu Marynarki Wojennej, gdzie pełnię rolę koordynatora i doradcy merytorycznego. Dzięki temu miałem bezpośredni dostęp do próbek RNA koronawirusa. Stwierdziłem, że skoro nie ma jeszcze w bazie danych sekwencji uzyskanej bezpośrednio od pacjentów, to byłoby dobrze,
żeby taką sekwencję udostępnić innym naukowcom. Starania o RNA wirusowe rozpocząłem, jak tylko pojawił się pierwszy potwierdzony pozytywny pacjent w Polsce. Ten proces był dość długi ze względu na kwestie proceduralne. Natomiast od otrzymania RNA do opublikowania jego sekwencji minął mniej więcej tydzień.

W dawnej Katedrze Wirusologii Molekularnej, z której się wywodzę, a teraz Zakładzie Szczepionek Rekombinowanych pracujemy nie nad samą szczepionką czy gotowym lekiem, ale nad testami diagnostycznymi i metodami umożliwiającymi sprawdzenie czy dana szczepionka działa, czy nie. Jestem też zaangażowany w proces diagnostyki oraz sekwencjonowanie kolejnych izolatów od pacjentów. Wykorzystuję najnowszą generację sekwencjonowania opartą na technologii nanoporów i mam nadzieję, że w najbliższym czasie uda mi się umieścić w bazie danych kolejne sekwencje z Pomorza. Celem jest udostępnienie danych szerokiemu gremium naukowców. Ten zbiór pokazuje nam czy wirusy w Polsce są inne niż te wyizolowane np. w Stanach Zjednoczonych czy w Chinach. To ważne nie tylko w kontekście epidemiologicznym, ale również w kontekście poszukiwania potencjalnych szczepionek czy leków. Jeżeli celem będzie produkt owstający na bazie konkretnej sekwencji i ta sekwencja byłaby różna, to byłoby niebezpieczeństwo, że taki lek nie zadziała. Ważne jest to, aby wskazać te fragmenty wirusa, które będą stałe, niezależnie od tego czy jest to wirus izolowany w Chinach, Polsce, czy USA.

Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego to jednostka wiodąca w kraju i Europie Środkowo-Wschodniej w zakresie chorób tropikalnych i pasożytniczych. Instytut dysponuje nie tylko wieloletnią tradycją i doświadczeniem, ale również wysoce wykwalifikowaną kadrą i specjalistycznym zapleczem, dzięki którym możliwe było utworzenie unikatowej jednostki wspomagającej służby sanitarno-epidemiologiczne w walce z epidemią.

To właśnie z inicjatywy naukowców IMMiT oraz dzięki ogromnemu zaangażowaniu studentów wolontariuszy powstało pierwsze w kraju Centrum testowe COVID-19 w formule drive-thru. Przyjęta formuła pozwoliła nie tylko w sposób istotny odciążyć Izbę Przyjęć Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej, ale również zmniejszyć ryzyko zakażenia pacjentów, którzy zgłaszali się z innymi dolegliwościami. W zaproponowanym przez nas modelu, podczas badania pacjent cały czas pozostaje w swoim samochodzie, ograniczając do minimum kontakty międzyludzkie. Musimy bowiem pamiętać, że do zakażenia koronawirusem
dochodzi głównie w skupiskach ludzkich i zatłoczonych pomieszczeniach.

Centrum testowe to projekt interdyscyplinarny, a jego
realizacja była możliwa dzięki zaangażowaniu i wsparciu
Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdańsku oraz Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. Największą jego siłą i wartością są jednak ludzie, zwłaszcza studenci GUMed kierunku lekarskiego i pielęgniarstwa, którzy jako wolontariusze przez ostatnie miesiące stali na pierwszej linii frontu. Bez ich zaangażowania Centrum nie mogłoby funkcjonować. Na co dzień zmagali się z wieloma trudnościami i sytuacją epidemiczną, która zaskoczyła wszystkich. Jednak doskonale odnaleźli się w tej trudnej i stresującej rzeczywistości. Uczciwe muszę przyznać, że już dawno nie współpracowałem z tak zgranym i doskonale merytorycznie przygotowanym zespołem. Wszyscy świetnie sobie poradzili, zarówno podczas pracy w infolinii, jak też w punkcie pobrań wymazów. Praca przebiegała sprawnie, w systemie zmianowym. Każdy członek zespołu dobrze wiedział, na czym polega jego rola i jakie ma zadania do wykonania. Wszyscy się wspierali i rzeczywiście mogli na sobie polegać. W kontakcie z pacjentem wykazali się pełnym profesjonalizmem i dojrzałością zawodową. Jestem przekonany, że już na tym etapie są dobrze przygotowani
do niełatwej pracy w obszarze ochrony zdrowia. Ich pracę równie pozytywnie ocenili pacjenci korzystający z możliwości wykonania badania w mobilnym punkcie testowym. Jest to dla nas wszystkich najlepszą nagrodą i motywacją do dalszej pracy.

Centrum będzie działało, dopóki będzie istniała potrzeba
prowadzenia tego rodzaju diagnostyki. Wolontariusze
są na tyle zdeterminowani, że zapowiedzieli, że będą
na posterunku do ostatniego pacjenta, od którego trzeba
będzie pobrać wymaz.

Szkolenia z USG płuc w COVID-19 to projekt podyktowany potrzebą chwili. Pandemia wyzwoliła w środowisku medycznym niespotykaną dotąd energię. Pierwszy raz w naszych czasach pojawiła się choroba, która zjednoczyła całe światowe środowisko medyczne. Walczą lekarze różnych specjalności, każdy na swoim froncie. Genetycy badają kod genetyczny, immunolodzy szukają szczepionki, farmakolodzy skutecznego leku. My, klinicyści, staramy się wypracować skuteczne algorytmy postępowania z chorym na COVID-19. Na bardzo wczesnym etapie pandemii w literaturze pojawiły się doniesienia dotyczące użyteczności ultrasonografii płuc w chorobie COVID-19, oparte na doświadczeniach ośrodków z państw dotkniętych chorobą w stopniu większym niż Polska. Wraz z prof. Marcinem Fijałkowskim z I Katedry i Kliniki Kardiologii wpadliśmy na pomysł, aby nakręcić film szkoleniowy dotyczący USG płuc w COVID-19. Do współpracy zaprosiliśmy dr Natalię Budę z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Chorób Tkanki Łącznej i Geriatrii, która jest niekwestionowaną ekspertką w dziedzinie USG płuc oraz dr. Krystiana Sporysza z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Nakręciliśmy kilkunastominutowy film i udostępniliśmy go w mediach społecznościowych, do tej pory obejrzało go blisko 12 tys. osób. Idąc za ciosem, w oparciu o infrastrukturę Centrum Symulacji Sercowo-Naczyniowej, rozpoczęliśmy szkolenia praktyczne. Przeszkoliliśmy już około 50 osób: lekarzy ratowników medycznych, internistów, anestezjologów, kardiologów. Skupiamy się głównie na pracownikach Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego, ale przeszkoliliśmy też grupę pracowników stacji pogotowia ratunkowego. Uczymy zasad doboru odpowiedniego sprzętu oraz ustawień ultrasonografów, techniki badania oraz zalet i ograniczeń tej metody i jej pozycji w diagnostyce różnicowej przyczyn duszności. Pandemia kiedyś minie, a umiejętność badania pozostanie. Względy epidemiologiczne wpływają także na przebieg kursów. Po pierwsze, co oczywiste, szkolenia przeprowadzane są na fantomach. Do tej pory prowadziliśmy w Centrum grupy 15-osobowe, w dobie pandemii szkolimy w jednym czasie maksymalnie 3 osoby, tak, aby zapewnić odpowiedni dystans pomiędzy kursantami. Szkolenia organizujemy tak, aby kolejne grupy nie miały ze sobą kontaktu. Osoby, z którymi rozmawiam po szkoleniach, są bardzo zadowolone. Wielu lekarzy przekonało się przede wszystkim, że ultrasonografia płuc jest wykonalna. Paradoks polega bowiem na tym, że w środowisku wciąż pokutuje opinia, że USG płuc jest niemożliwe. Zainteresowanie kursami nie słabnie i dopóki tak będzie, będziemy je kontynuować.